Nghe lại Tứ tấu đàn dây No.8 cung Đô thứ của Shostakovich. Là một trong những tác phẩm thời-kỳ-ngăn-kéo đầy đau đớn dằn vặt của Shostakovich và cũng là tác phẩm mà nhạc sĩ cho biết ông viết để tưởng niệm chính mình, bản tứ tấu nhỏ gọn với năm hành âm được diễn tấu liên tục có độ dài chưa đến 20 phút nhưng chất chứa trong nó hơi thở u ám về những đau thương mất mát bi thảm nhất mà chiến tranh và chế độ độc tài toàn trị có thể mang đến cho tâm hồn một con người.
Như một bảng pha màu nhưng chỉ nhằm phản ánh các sắc thái khác nhau của chỉ một màu đen, bản tứ tấu này trong mỗi lần nghe luôn đưa tôi đến những vùng vực thẳm khác nhau của tâm hồn, mà ở đó là chốn cư ngụ điêu linh của những hồn ma thời tuổi trẻ, những niềm tin đã chết, những khát vọng chỉ còn là tiếng vang của ảo mộng, những điều ta muôn đời bị bắt phải dấu kín. Nếu một nhà soạn nhạc có thể nói được những gì mình muốn nói thành lời, anh ta sẽ không bận tâm gắng để nói nó trong âm nhạc, hình như có lần Shostakovich đã phát biểu như vậy. Thế nên, nghe Tứ tấu đàn dây No.8 của ông nhưng phải luôn dặn mình đừng gào lên: “Shostakovich! Ông đang đẩy tôi xuống vực thẳm nào vậy?”.
Note 1: Shostakovich có vài phát biểu khá thú vị về quá trình sáng tạo âm nhạc, xin được đăng tải kèm theo đây để cùng tham khảo:
Như một bảng pha màu nhưng chỉ nhằm phản ánh các sắc thái khác nhau của chỉ một màu đen, bản tứ tấu này trong mỗi lần nghe luôn đưa tôi đến những vùng vực thẳm khác nhau của tâm hồn, mà ở đó là chốn cư ngụ điêu linh của những hồn ma thời tuổi trẻ, những niềm tin đã chết, những khát vọng chỉ còn là tiếng vang của ảo mộng, những điều ta muôn đời bị bắt phải dấu kín. Nếu một nhà soạn nhạc có thể nói được những gì mình muốn nói thành lời, anh ta sẽ không bận tâm gắng để nói nó trong âm nhạc, hình như có lần Shostakovich đã phát biểu như vậy. Thế nên, nghe Tứ tấu đàn dây No.8 của ông nhưng phải luôn dặn mình đừng gào lên: “Shostakovich! Ông đang đẩy tôi xuống vực thẳm nào vậy?”.
Trần Thanh Sơn (8.2016)
Note 1: Shostakovich có vài phát biểu khá thú vị về quá trình sáng tạo âm nhạc, xin được đăng tải kèm theo đây để cùng tham khảo:
“Mỗi nhạc phẩm phải là một hình thức biểu hiện cá nhân đối với người sáng tạo ra nó... Nếu một tác phẩm âm nhạc không thể hiện được quan điểm và tư tưởng của riêng cá nhân người nhạc sĩ, theo tôi, nhạc phẩm đó thậm chí còn không xứng đáng được sinh ra”.
“Một nhạc phẩm vĩ đại là nhạc phẩm sẽ vẫn tuyệt mỹ bất kể nó được diễn tấu như thế nào. Một dạo khúc (Prelude) hoặc một tẩu khúc (Fugue) bất kỳ nào của Bach đều có thể chơi ở mọi tốc độ, có hoặc không có sắc thái nhịp điệu mà vẫn cứ là một nhạc khúc tuyệt vời. Âm nhạc nên được viết ra theo kiểu như vậy, để không một ai, cho dù là người ít học, có thể làm hỏng nó”.
Note 2: Nhà soạn nhạc yêu thích nhất của tôi đến giờ phút này có lẽ vẫn là Igor Stravinsky, thế nên tôi khá bất ngờ và... cảm thấy bất mãn (!) trước câu phát biểu này của Shostakovich: “Stravinsky nhà soạn nhạc tôi tôn thờ. Stravinsky nhà tư tưởng tôi xem thường” (sic).
String Quartet No.8, in C Minor, Op.110 (Kronos String Quartet)
Ảnh: Drawings from Drawers (Tomasz Zcichowski)
