Hoa hồng là hoa hồng là hoa hồng...

 

Đọc bài thơ viết về hoa hồng của Borges lại lởn vởn trong đầu cái ý nghĩ về sự hư ảo, bất định vô trú xứ của cái đẹp. Có cảm tưởng đủ thứ nghệ thuật của con người từ xưa đến nay dường chỉ mới truy cầu và vồ bắt được cái bóng của nó mà thôi. Truyền thuyết kể Lý Bạch say rượu ôm trăng đáy nước mà chết đuối, xem như là cái kết có hậu cho một thi tiên cả đời rong ruổi kiếm tìm đuổi theo cái đẹp. Ý nghĩa biểu tượng của đóa hồng trong thơ Borges có lẽ cũng nằm ở phía đó, unattainable-rose hay trăng-đáy-nước cũng thì như nhau mà thôi. Bỗng nhớ đến câu nói lạ lùng của Gertrude Stein, hoa hồng là hoa hồng là hoa hồng là hoa hồng (1), trong chuyện này, có khi lại là đáp án tốt nhất!

 

Rose

 

Rose,

 the unfading rose beyond my verse-

 rose that's full and fragrant,

 rose of the black garden in the deep of night,

 rose of any garden and any night,

 rose that's born again by the art of alchemy

 out of tenuous ash,

 rose of the Persians and Ariosto,

 rose that's always by itself,

 rose that's always the rose of roses,

 the young Platonic flower,

 the blind and burning rose beyond my verse,

 unattainable rose.(2)

                               Jorge Luis Borges

               (Trans. by Norman Thomas di Giovanni)

 

Xin được tạm dịch:

 

Hoa hồng

 

Hồng đóa,

 hồng không tàn phai bên kia những vần thơ tôi

 hồng mãn khai và hồng ngát tỏa

 hồng của vườn u huyền một khuya sâu thẳm

 hồng phố nọ hồng đêm nào đó (3)

 hồng tái sinh bằng thuật giả kim

 từ mỏng mảnh tro tàn

 hồng xứ Ba Tư hồng trong thơ Ariosto

 hồng của mãi mãi tự hồng

 hồng đóa của những hồng đóa

 bông hoa trẻ trung của tình yêu thuần khiết

 hồng mù lòa hồng rực cháy bên kia những vần thơ tôi

 đóa hồng không ai ngắt được.

Trần Thanh Sơn (9.2018)

 

(1) Gertrude Stein (1874-1946) Nữ văn sĩ Mỹ, sống chủ yếu tại Pháp, một trong những nhân vật tiêu biểu trong sự phát triển của nghệ thuật và văn chương hiện đại. “Rose is a rose is a rose is a rose” là câu thơ nổi tiếng trích từ bài thơ Sacred Emily của bà.  

(2) Jorge Luis Borges, Selected Poems 1923-1967, Allen Lane The Penguin Press, Appendices, p.272

(3) Mượn ý từ câu hát Trịnh Công Sơn “Bàn tay ngắt hoa từ phố nọ/ Giờ đây đã quên vườn xưa”.

 

 

 

Note 1: Đọc bài thơ của Borges, tôi không thể không nghĩ tới bài thơ ngắn tuyệt diệu của nhà thơ Nguyễn Đức Sơn:

 

Sáng mênh mông

Ta đi thơ thẩn trong vườn hồng

Ô bông, ồ mộng, ồ không.

 

Note 2: Và đã lỡ nghĩ tới bài thơ hoa hồng của Nguyễn Đức Sơn, đành phải nhắc tới một đoản thi khác cũng của ông:

 

Đ… mẹ

Cây bông

Hắn không

Lao động

Ai trồng

Chật chỗ

Mày nhổ

Xem sao

Máu trào

Thiên cổ.

 

Ảnh trên: From Rose (David Munroe)