Chàng dương cầm thủ dị kỳ của Saroyan

 

 

Đọc Dương cầm của Saroyan, đọc cái cách thức chàng Ben trong truyện tiếp cận với âm nhạc. Chỉ bằng bản năng sơ khai của mình, bằng tình yêu trong trẻo đầy thành kính và ít nhiều mang tính chất chiêm bái tôn giáo đối với thứ đối tượng mà Ben luôn cảm thấy mình thấp bé và hèn mọn khi đứng trước nó: đàn dương cầm – như một biểu tượng của nghệ thuật; không gắng gượng, không mưu cầu, và cũng nhờ vậy, Ben đã vô tình bước chân vào được ngôi thánh đường của sự sáng tạo mà không hề hay biết. Dù hơi khiên cưỡng, nhưng Ben bất giác làm tôi nghĩ đến chàng Du Thản Chi của Kim Dung đạt được công phu thượng thừa Dịch Cân Kinh đầy ngẫu nhĩ…  Lại chạnh nghĩ đến đến bao hành nhân (trong đó có mình) vẫn đang mịt mù đâu đó trên đường hành hương tìm về miền đất thiêng của nghệ thuật mà nhiều khi đến chết vẫn không tìm được đến nơi.

 

Là một tác giả Tây phương nhưng luôn có cái nhìn về cuộc đời như một nhà hiền triết Đông phương, thâm cảm về lẽ hư phù của cuộc sống và cho rằng con người chẳng qua chỉ là những khách bộ hành tình cờ đi ngang qua trái đất quạnh hiu này, "chúng ta đến, chúng ta nô đùa qua lại, và chúng ta bị quên lãng!" - Nhà thơ, dịch giả Huy Tưởng từng có lần viết về William Saroyan  như vậy. Dấu bên dưới vẻ trào lộng, đầy chất humour, thế giới của Saroyan là một thế giới khắc khoải, nhuốm u buồn nhưng nhân bản và bàng bạc niềm trắc ẩn.

 

Dưới đây là truyện ngắn Dương cầm của Saroyan qua giọng dịch cũng của Huy Tưởng. (TTS)

 

 

 

 

Dương cầm

 

 

Tôi vẫn luôn luôn coi dương cầm là một trong những kiến trúc vật vĩ đại nhất do con người tạo ra, cho dù không cần phải biết đến những công năng và tác dụng của nó ra làm sao. Ở đời, ai mà chả có những khát vọng không bao giờ được thoả, một trong những ham muốn cháy bỏng huyết quản tôi là, có thể ngồi chững chạc trước dương cầm và chơi thứ âm nhạc lừng lẫy - do chính mình sáng tạo ra. Và thế nên, tôi đành ôm giấc mộng không thành ấy cho hết cuộc lữ này. Nhưng chỉ nhác thấy hình bóng một chiếc dương cầm thôi, cũng đủ làm tim tôi thắt lại vì cảm khái và sung sướng  vô ngần.

Tôi có biết một tay dương cầm đại hoà tấu tí hon tên là de Pachma, trông cậu ta ngộ nghĩnh và sáng láng lạ thường, cậu thường nói chuyện với thính chúng về âm nhạc mà cậu ta đang diễn tấu. Ôi sao mà hùng tâm kiệt liệt quá thể. Trước nay, tôi vẫn hằng ngưỡng phục một cách đặc biệt cái tầm ảnh hưởng của dương cầm đối với nhân loại.

Bất cứ nơi nào tôi đến ở, dù trong thời gian ngắn, tôi cũng cố xoay sở, tậu cho được một chiếc dương cầm dù chỉ để mà ngắm nghía cho mãn nguyện.

Và tôi cũng nuôi ý định viết một vở nhạc kịch có tên là Dương Cầm, vì chỉ có cách đó, tôi mới có dịp tỏ bày tấm lòng ái mộ và ngưỡng vọng của mình đối với một phẩm vật tuyệt vời do con người tạo ra này.

 

 

Mỗi lần trông thấy một chiếc dương cầm là anh xúc động lắm, Ben nói.

Thế à? Emma nói, Tại sao vậy?

Ben nói, Anh cũng không biết nữa. Ta vào tiệm này và thử cái đàn nhỏ trong góc kia nhé?

Emma nói, Anh có biết đàn không?

Ben nói, Nếu làm như anh mà được gọi là đàn.

Anh làm gì chứ?

Rồi em sẽ thấy, Ben nói.

Họ đi vào tiệm, bước dần đến chiếc dương cầm nhỏ để trong góc. Emma thấy chàng mỉm cười, rạng lên một thứ ánh sáng. Nàng đâm ra phân vân, chẳng biết mình có hiểu gì về chàng không. Có những lúc nàng thấy mình hiểu hết, rồi bỗng chốc lại thấy rằng không, không hiểu một chút nào.

Chàng đứng im sững trước dương cầm, nhìn thiết tha và kính cẩn như trước một linh vật. Điều nàng tưởng tượng là có thể chàng đã từng nghe diễn tấu dương cầm tuyệt luân đâu đó, và chàng mê đắm loại âm nhạc này, sau đó mỗi lần trông thấy một phím đàn hay hình dáng một chiếc dương cầm thì chàng hồi nhớ lại âm nhạc, và tưởng mình có những hệ luỵ gì với nó.

Anh biết đàn chứ? nàng hỏi.

Ben nhìn quanh. Những người bán hàng có vẻ bận rộn lắm.

Anh không biết đàn, Ben nói.

Nàng thấy đôi tay anh lướt nhẹ trên những phím đen trắng như một dương cầm thủ thực sự, và nhuốm đầy vẻ lạ thường đến khiến phải hoang mang. Nàng cảm thấy rằng, phải lâu lắm chàng mới tìm ra chính con người của mình, tận những đáy tầng sâu thẳm của tâm hồn. Lẽ ra chàng phải là một người biết chơi đàn dương cầm.

Ben đàn sẽ một vài hợp âm.

Không ai đến để cố bán cho chàng cái gì, nên vẫn trong tư thế đứng, chàng bắt đầu làm cái việc mà chàng đã bảo không phải là đàn.

Nàng lắng nghe và biết là tuyệt lắm.

Chàng đàn trong nửa phút, đoạn nhìn nàng nói, Nghe cũng được đấy nhỉ?

Em cho là tuyệt vời, Emma nói.

Anh không muốn là chính anh đàn, Ben nói. Anh muốn nói về chiếc dương cầm, chính là dương cầm . Âm thanh của nó thật hay, nhất là một chiếc nhỏ nhắn như thế này.

Một người bán hàng, tuổi trung niên, đến và nói, Xin chào ông bà.

Chào ông , Ben nói, Chiếc đàn này lịch sự quá.

Người bán hàng nói, Đây là loại nhạc khí rất được ưa chuộng. Chưng nó trong phòng trông xinh tệ. Chúng tôi bán loại này được lắm.

Ben hỏi, Giá bao nhiêu vậy?

Người bán hàng nói, hai trăm bốn mươi chín đô rưỡi, dĩ nhiên ông có thể trả góp được mà.

Ben hỏi, Chứ họ làm đàn này ở đâu vậy?

Người bán hàng đáp, Tôi cũng không chắc lắm. Đâu ở Philadelphia thì phải. Tôi có thể...

Ồ, xin đừng bận tâm, Ben nói, Ông đàn được chứ?

Người bán hàng đáp, Không, tôi chả biết.

Nhận thấy Ben muốn thử đàn thêm lần nữa, nên ông ta nói, Cứ tự nhiên thử đàn nữa đi.

Ben nói, Tôi đâu có đàn.

Người bán hàng mở lớn mắt nói, Chính tôi nghe ông đàn mà.

Ben nói, vậy mà đàn điếc gì. Tôi không biết đọc lấy một nốt.

Thế mà tôi nghe hay quá, người bán hàng nói.

Tôi cũng vậy, Emma nói. Nếu mua, phải trả lần đầu bao nhiêu ạ?

Người bán hàng nói, Ồ, bốn hay năm mươi đô gì đó. Ông ta nói tiếp, Đàn nữa đi, tôi thích nghe ông bạn đàn quá.

Ben nói, Nếu đây là đúng chỗ, tôi có thể ngồi hàng giờ với dương cầm.

Người bán hàng nói, Cứ đàn thoải mái, có ai nói gì đâu.

Người bán hàng đẩy chiếc ghế đến, Ben ngồi xuống và bắt đầu làm công việc mà chàng bảo không phải là đàn. Chàng ấn nhẹ lên phím để làm quen, khoảng mười lăm hai mươi giây, rồi như chợt thấy một cái gì tựa một khúc điệu và dừng lại với nó trong hai phút. Trước khi chấm dứt, âm nhạc bỗng trở nên tịch nhiên và buồn bã, và Ben càng đâm ra ưa thích chiếc dương cầm hơn. Trong khi để khúc nhạc nảy nở, chàng nói chuyện với người bán hàng về dương cầm. Đoạn chàng ngưng đàn và đứng dậy.

Cám ơn, chàng nói, ước gì tôi mua được nó.

Người bán hàng nói, Có gì đâu.

Ben và Emma ra khỏi tiệm.

Khi thả bộ ngoài đường, Emma nói, Em không hiểu gì cả Ben ạ.

Ben hỏi, Hiểu cái gì chứ?

Hiểu anh.

Cái gì về anh?

Emma nói, Sao anh lại nói vậy?

Ben nói, Bây giờ là giờ anh ăn trưa. Buổi chiều chính là lúc anh thích nghĩ có một chiếc dương cầm.

Họ vào một quán ăn nhỏ, ngồi nơi quầy, gọi săng uých và cà phê.

Emma vẫn đeo đuổi ý nghĩ của mình, nói, Anh học đàn ở đâu vậy?

Ben nói, Anh chưa từng theo học gì cả. Nhưng bất chứ đâu, hễ thấy một chiếc dương cầm là anh đến thử ngay. Anh có thói quen như vậy từ nhỏ. Nghèo, không tiền nên đành phải thế.

Chàng nhìn nàng và mỉm cười. Cười rạng như lúc đứng trước dương cầm và nhìn xuống các phím trắng đen. Emma cảm thấy một niềm vui thích tràn lên.

Ben nói, Tiền bạc không thể ngăn cách một người với những cái mà hắn cho là hắn đương nhiên nên có.

Emma nói, Em cũng cho là vậy.

Ben nói, như thể cũng là một điều hay, nhưng rồi...

Chàng lại nhìn nàng lần nữa, cũng cái nhìn đó, và nàng mỉm cười đáp lại cái rạng ngời từ chàng rọi tới.

Nàng hiểu lắm, như dương cầm, chàng có thể ở cạnh nàng hàng giờ. Một niềm phấn khích lại trào dâng.

Họ rời tiệm ăn, đi bộ qua hai dãy phố, đến The Emporium, nơi làm việc của chàng.

Chàng nói, Thôi chào, em cưng.

Emma đáp, Chào Ben.

Chàng tiếp tục đi dọc xuống đường, còn nàng thì vào tiệm. Nàng biết lắm, dù gì chăng nữa, một ngày nào đó chàng cũng sẽ có một chiếc dương cầm, và những gì khác hằng ấp ủ.

 

Ảnh: Piano Chair (Robin Rhode)