Nghệ thuật là vô dụng...



 

Một số người cho rằng khả năng cảm thụ nghệ thuật sâu sắc sẽ giúp con người tốt đẹp hơn - công tâm hơn, nhạy cảm hơn, có khả năng thấu hiểu hơn. Có thể điều này đúng, trong một số trường hợp hiếm hoi nhất định. Nhưng chúng ta hẳn không quên rằng Hitler đã bắt đầu tất cả với tư cách một nghệ sĩ. Những tên bạo chúa và những kẻ độc tài đọc tiểu thuyết. Bọn sát nhân cũng đọc tiểu thuyết sau chấn song nhà tù. Và ai có thể cam đoan rằng cách tất cả những kẻ ấy thưởng thức niềm vui của sự đọc không giống như bất kỳ ai khác?

 

Nói cách khác, nghệ thuật là vô dụng, ít nhất là khi nó bị đem ra so sánh với công việc của một thợ sửa ống nước, hoặc một bác sĩ, hoặc một kỹ sư đường sắt. Song, sự vô dụng này liệu có phải là một điều tồi tệ? Phải chăng việc thiếu đi một mục đích thực tế khiến sách vở, hội hoạ và bộ tứ tấu đàn dây chỉ đơn giản là sự lãng phí thời gian của chúng ta? Nhiều người nghĩ như vậy. Nhưng tôi cho rằng chính sự vô dụng của nghệ thuật đã mang đến cho nó giá trị và rằng sáng tạo nghệ thuật là cách thức để khu biệt chúng ta ra khỏi các sinh vật khác đang cùng sinh sống trên hành tinh này, về cơ bản, nghệ thuật chính là những gì định nghĩa chúng ta là con người.(*)

Paul Auster (Chiễm Phong, dịch)

 

Note 1: Tôi tìm thấy một phát biểu khác, từ trước đó, năm 1891 của Oscar Wilde, trong thư viết cho một sinh viên: “Nghệ thuật là vô dụng bởi mục đích của nó đơn giản là chỉ nhằm tạo nên một tâm trạng. Nó không nhằm để chỉ dẫn hay tạo ảnh hưởng lên hành động theo bất cứ một kiểu gì (…) Nếu việc thưởng ngoạn một tác phẩm nghệ thuật lại được nối tiếp bởi một hành động dưới bất cứ hình thức nào, thì hoặc đó chỉ là một tác phẩm rất thứ cấp, hoặc người xem không cảm nhận được toàn bộ ấn tượng nghệ thuật của nó. Một tác phẩm nghệ thuật cũng vô dụng như một đóa hoa. Đoá hoa nở cho niềm sung sướng của chính nó. Chúng ta có được một khoảnh khắc sung sướng khi ngắm hoa nở. Đó là tất cả những gì có thể nói về quan hệ giữa chúng ta và hoa. Tất nhiên, người ta có thể đem hoa đi bán và thu lợi cho mình, nhưng việc đó chẳng dính dáng gì đến hoa cả. Đó không phải là một phần của bản chất của loài hoa. Đó là một sự tình cờ. Đó là một sự lạm dụng”. (Nguyễn Đình Đăng dịch)

Note 2: 😊 😊 😊

(*) Trích từ bài viết “Art is useless” của Paul Auster đăng trên The Guardian (tháng 11.2006):
https://www.theguardian.com/books/2006/nov/05/fiction.paulauster

Ảnh trên: From Unnamed (Ilian Savkov)