Trần Thanh Sơn blog: Dàn đồng ca

Dù đã nghe nhạc nền Bruno Coulais soạn cho “Les Choristes” từ rất lâu nhưng mãi đến gần đây tôi mới có dịp xem bộ phim này. “Les Choristes” không phải là một album soundtrack mang tính sáng tạo và đột phá như rất nhiều những sáng tác nhạc phim khác cũng của Bruno Coulais mà tôi đã từng được nghe, nhưng bằng sự chân thành giản đơn đến khó hiểu, nhạc của bộ phim này có thể đi thẳng vào trái tim người. Con gái tôi, hồi chưa đến 5 tuổi, chỉ nghe tôi mở CD này đôi lần đã có thể một mình bi bô hát lại giai điệu của những bản hợp xướng được giới thiệu trong đĩa! (1)

Phim là câu chuyện kể về Clément Mathieu - một thầy giáo dạy nhạc thất nghiệp phải chuyển sang làm giám thị tại một trường nội trú dành cho trẻ bị bỏ rơi và mồ côi thời hậu Thế chiến thứ 2 ở Pháp. Tại ngôi trường rệu rã với những góc khuất tối tăm trong từng mảnh đời những học sinh cá biệt đang học ở đấy, Clément Mathieu đã bằng âm nhạc cứu các em ra khỏi bóng tối của cái xấu, cái ác, cái ti tiện, sự ghẻ lạnh và thờ ơ, thắp lên ngọn nến hy vọng hướng cho các em thấy được con đường đi đến với những ước mơ và tương lai của mình. Nhịp phim “Les Choristes” chậm, motif phim không mới, không có những diễn biến ly kỳ nhưng vẫn cuốn hút được người xem đến tận phút cuối cùng, có lẽ: do nội dung kịch bản đầy tính nhân văn, từng chi tiết phim được sắp xếp tinh tế, diễn xuất tài năng của dàn diễn viên trong phim, và chắc chắn không thể phủ nhận được, do đóng góp cực lớn của phần nhạc phim.

Khác hẳn với những soundtrack phim khác của Bruno Coulais: là những tìm tòi đổi mới, những kết hợp lạ lẫm, bất ngờ, đầy tính phát minh trong phối khí, sử dụng nhạc cụ, thể hiện âm thanh… “Les Choristes” chỉ giản dị là một tập hợp những bài hát có giai điệu đẹp, dễ nghe dễ nhớ theo truyền thống Pháp - phong cách Jean-Philippe Rameau có lẽ là một gợi ý từ chính Coulais, khi ông dùng bài hát “La nuit” của nhà soạn nhạc Pháp thời kỳ baroque này vào phim. “Vois sur ton chemin” - nhạc đề chính tuyệt đẹp của soundtrack (từ phút 22 của phim mới bắt đầu thấp thoáng xuất hiện) và sẽ trở thành bài hát nổi bật mà từ đó các đoạn nhạc khác nhau (cũng quyến rũ không kém, nếu không muốn nói là còn có phần hơn) thay phiên nhau cất lên khi bằng giọng hát, khi là tiếng oboe, khi bassoon u uẩn trong tiếng bật dây thì thầm của đàn harp hoặc toàn dàn nhạc cùng bộ đồng sâu thẳm đầy sức mạnh. Dàn hợp xướng Les Petits Chanteurs de Saint-Marc với giọng lĩnh xướng trong vắt của Jean-Baptiste Maunier khiến người xem/nghe bị mê hoặc, quên biến đi sự phi lý mà nếu trong thực tại, thứ âm nhạc đó khó có thể đến được từ một dàn đồng ca nghiệp dư với những đứa trẻ học sinh cá biệt được một ông thầy dạy nhạc hết thời tập tành cho trong dăm bữa nửa tháng! Tôi không bao giờ quên được cảm giác choáng ngợp của mình khi lần đầu nghe “In mémoriam” trong đĩa soundtrack. Bài hát viết theo lối phức điệu truyền thống được thể hiện một cách điêu luyện này có thể sánh ngang với bất kỳ tác phẩm hợp xướng tuyệt đẹp nào của các bậc thầy cổ điển. Rồi “Cerf-volant”, “Caresse sur l'océan”... ôi những giai điệu đẹp đến đau lòng! Chẳng trừ một ai, tôi nghĩ vậy, cuốn phim cùng những bài hát ấy sẽ lập tức đưa mọi người về với tuổi thơ đã mất, đánh thức trở lại trong tim ta những hồi ức đẹp nhất về một quãng đời mà ai ai đều cũng đã từng: tuổi học trò với những tháng ngày vô lo và nhiều hoa mộng...

“Cerf-volant

Volant au vent

Ne t'arrête pas

Vers la mer…”(3)

Để tránh sự như Adorno từng viết, đại ý: người ta cứ thích nói, thích đọc về âm nhạc hơn là thích chính bản thân âm nhạc (4), tôi sẽ thôi lan man kể lể dài dòng. Hãy là cánh diều lộng gió - như lời bài hát trích từ album soundtrack ở trên - cùng hướng vào vùng trời âm nhạc của Bruno Coulais, của “Les Choristes”, và lắng nghe! Thứ âm nhạc ấy, nó xứng đáng được chúng ta đối xử như thế!

Trần Thanh Sơn (2.2022)

Bruno Coulais - Les Choristes